BTYB - Vào ngày 26/10/2024, tại sân vận động của xã Yên Thành thuộc thôn Máy Đựng, huyện Yên Bình sẽ phục dựng, bảo tồn Lễ hội cầu mùa (12 Con Giáp) dân tộc Dao xã Yên Thành.

Để bảo tồn, phục dựng Lễ hội cầu mùa được diễn ra thuận lợi, đúng theo nghi thức truyền thống, ngày 22/10/2024, Phòng Văn hóa và Thông tin huyện Yên Bình cũng đã phối hợp với Trung tâm Quản lý di tích và phát triển du lịch tỉnh Yên Bái tổ chức tập huấn phương pháp, kỹ năng bảo tồn Lễ hội cầu mùa (12 con giáp) dân tộc Dao, xã Yên Thành cho trên 80 nghệ nhân và nhân dân địa phương. 

Quang cảnh hội nghị tập huấn

Người Dao xã Yên Thành, huyện Yên Bình chiếm trên 95% dân số của toàn xã. Đời sống văn hóa tinh thần cũng như tín ngưỡng của họ rất phong phú và đa dạng, trong đó, tín ngưỡng thờ cúng 12 con giáp là một trong những tín ngưỡng thể hiện rõ nét văn hóa đặc trưng trong đời sống của người Dao nơi đây.

Khái niệm 12 con giáp (bao gồm: Tý, Sửu, Dần, Mão, Thìn, Tỵ, Ngọ, Mùi, Thân, Dậu, Tuất, Hợi) là một trong những khái niệm quen thuộc và gần gũi với đời sống văn hóa truyền thống của tộc người Dao, là nghi thức mang đậm dấu ấn văn hóa tín ngưỡng trong lễ cúng cầu mùa, cầu làng. Đây là phong tục tập quán không thể thiếu trong đời sống văn hóa tinh thần của người Dao xã Yên Thành, huyện Yên Bình.

Theo quan niệm của người Dao 12 con giáp sẽ được sắp xếp ứng với 12 tháng trong năm và mỗi một con giáp lại ứng nghiệm với một vị thần mà họ tôn thờ. Chính vì vậy, hàng năm họ tổ chức lễ cúng nhằm tạ ơn cũng như nhờ cậy các vị thần trông coi, cai quản và phù hộ mùa màng bội thu, ấm no, sức khỏe, bình an và hạnh phúc. Lễ cúng 12 con giáp của người Dao xã Yên Thành độc đáo, đặc sắc hơn các nơi khác do những nghi thức mang đậm nét văn hóa truyền thống của họ.

Dân bản dâng lễ cúng thần linh 12 con giáp và thầy cúng làm nghi thức ban phước cho 12 con giáp để thần linh ngự trị bảo vệ dân bản.

Lễ cúng 12 con giáp nhất thiết phải có 3 thầy cúng thực hiện, trong đó có 1 người chủ tế và 2 phụ lễ, ngoài ra còn có 12 người được lựa chọn hóa thân thành 12 con giáp. Lễ vật là một mâm cúng gồm: lợn, gà, hoa, quả, xôi, rượu, đèn, nhang, hương, trầu cau, gừng, muối… được đặt dưới cây nêu, tượng trưng cho trời và đất. Dưới cây nêu có 12 lá cờ ứng với 12 con giáp. Người dân dựng 2 ngôi nhà thu nhỏ và ngôi miếu để nhập thần. Mỗi con giáp được người trong làng làm tượng trưng bằng đồ mã.

Thầy cúng là người được dân làng tín nhiệm nhất sẽ chủ trì nghi lễ cúng cầu mùa và xin âm dương xem các thần linh đã thuận chưa. Âm dương đã thuận, 12 con giáp hiện về, thầy cúng sẽ làm lễ khấn. 

Lễ cúng trải qua 3 phần. Trước tiên là cúng trên sàn nhà, thầy cúng gọi lần lượt từng con giáp theo thứ tự của tự nhiên về thụ lộc. Các con giáp lần lượt ra trước ban thờ nhảy múa biểu diễn các hành động tượng trưng tính chất từng con vật và động chạm vào từng đồ lễ trên mâm cúng và mâm lễ. Sau mỗi lần biểu diễn, thầy cúng khấn cầu 12 con giáp, yểm bùa cho từng con vật, cắt 4 đuôi cờ 4 màu hoá vàng cho vào nước thánh ban lộc rồi cho 12 con giáp thụ hưởng các sản vật của 4 mùa xuân, hạ, thu, đông và tiễn 12 con giáp về miếu thờ để coi sóc mùa màng theo từng tháng. 12 con giáp cũng được thầy cúng thụ lộc từng nhà để mọi người mạnh khỏe, không ốm đau và bệnh tật.

Trong thời gian cúng trên nhà, ngoài các nghi thức cúng cầu còn có đoàn bê lễ, đoàn biểu diễn múa chũm chọe, đánh não bạt phụ họa cho lễ cúng thêm sinh động. Sau khi thủ tục đã xong, dân làng bắt đầu nhảy múa reo hò vì đã được các thần linh che chở, hứa hẹn một năm no đủ, hạnh phúc.

Phần thứ 2 là cúng ngoài miếu làng sau khi hoàn tất các thủ tục cúng trên nhà sàn. Những người tham gia làm lễ cúng thành lập đoàn đi cúng ngoài miếu làng. Đoàn gồm 6 người: thầy cúng chính, chủ nhà làm lễ cúng, nam thanh niên cầm xẻng đựng than đỏ và 3 người tham gia cúng theo sau đến miếu đầu làng thực hiện lễ cúng.

Lễ cúng này mang ý nghĩa rất lớn trong đời sống văn hóa cộng đồng, thể hiện tinh thần tương trợ, giúp đỡ lẫn nhau trong đời sống sinh hoạt hàng ngày cũng như trong lao động sản xuất. Hiện nay, việc duy trì, phát huy lễ cúng 12 con giáp vẫn được người dân nơi đây trú trọng, góp phần bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống đặc sắc và phát huy giá trị di sản văn hóa dân tộc./.