Từ cuối tháng 6 đến đầu tháng 7/2019. Bảo tàng và Hội khoa học lịch sử tỉnh Yên Bái được sự giúp đỡ nhiệt tình của các cấp chính quyền địa phương đã tổ chức đào 2 hố thám sát có diện tích 13m2. Dưới đây là kết quả đợt thám sát này. 

Di tích nằm trên quả đồi khoảng 500 m2, đã bị khai phá thành ruộng trồng hoa mầu, lúa, lạc mất toàn bộ nền di tích cũ. Sung quanh bờ ruộng phát lộ nhiều mảnh gốm, sành, đất nung cổ thời Trần qua Lê đến thời Nguyễn) nhiều nhất là vật liệu xây dựng và di vật có niên đại thời Lê, (TK XVII). Đặc biệt tại phía Đông có 2 dấu hiệu của lò nung . Sau khi vệ sinh, xác định vị trí, chúng tôi tiến hành đào 02 hố thám sát: Hố thám sát 1-HTS1.ĐT19; Hố thám sát 2 - HTS2.ĐT19; với tổng diện tích là 13 m2. Kết quả như sau:

I. Địa tầng

1.1. Hố thám sát 1 (HTS1.ĐT19)

Tổ chức đào tạo vách xung quanh lò nung, miệng lò nằm lộ thiên, ở độ sâu 130cm hiện ra toàn bộ quy mô của chiếc lò nung. (Qua địa tầng cho thấy, các nghệ nhân xưa đã lợi dụng địa thế để khét tạo ra quy mô, hình hài chiếc lò rồi sau đó nhào nặn đất rẻo tạo lỗ thông lạch ở đáy, trát tường và vòm lò).

1.2. Hố thám sát 2 (HTS2.ĐT19) 

Lò số hai (HTS2.ĐT19) nằm cách (HTS1.ĐT19) 10m về hướng Đông Nam.  Lò có dạng hình vuông lộ thiên. Đoàn tiến hành đào tứ bề tiến vào phần “thân áo”, với S=6,5m2, ở độ sâu 120cm hiện ra toàn bộ quy mô của chiếc lò nung. (Qua địa tầng cho thấy, trước khi tạo lò nung, địa tầng ổn định, các nghệ nhân tận dụng địa thế ổn định để khét tạo ra quy mô, hình hài trước, sau đó dùng đất nhào nặn rẻo rồi tạo lỗ thông lạch ở đáy, trát tường và tạo vòm lò, lò này được cấu tạo tương tự như lò HTS1.ĐT19).

Cả hai chiếc lò Là loại lò nhỏ, nhìn tổng thể có dạng gần hình vuông và kích thước tương đương. Phần đầu hẹp, phần thân phình đột ngột có dạng hình gần vuông. Lò được cấu tạo bởi 3 bộ phận: bộ phận đốt nhiên liệu ở phía trước gọi là bầu đốt; bộ phận chứa sản phẩm để nung gọi là thân lò; bộ phận thoát khói (gồm cửa thoát khói và ống khói thiên hậu lò). Bộ phận bầu đốt: nằm sát cửa lò, thấp hơn nền lò khoảng 40 - 50 cm (thuộc loại bầu đốt chìm), rộng 40 x 40 cm. Phía trên tạo hai đường thông lên trên nền thân lò. Bộ phận thân lò: chỉ có một tầng, cấu tạo nền lò là 5 cầu lò để tạo ra các khe nhiệt (rãnh dẫn lửa), có độ dốc theo địa hình. Vách tường thân lò dày 30 - 40 cm. Bộ phận thoát khói: dấu tích còn để lại là một khe nằm ở vách Tây sát với vách hậu có chiều rộng là 20 cm, theo chúng tôi đây là cửa thoát khói (có tác dụng không để quẩn khói trong lò và quay ngược ra cửa lò) và cũng có tác dụng khác như tiếp ô xy, điều chỉnh nhiệt độ ở phần cuối lò. Do phần vòm đã bị sập hoàn toàn nên không có cứ liệu để xác định có ống khói hay không.

II. Hiện vật

Qua khảo sát trên bề mặt quả gò và xung quanh các hố thám sát, chúng tôi thu thập được sưu tập các hiện vật rất quí gồm các chất liệu như: đất nung, sành, gốm men, sắt… và xác định đây là di vật hiện vật của Di tích chùa Đồng Tanh, phản ánh quá trình tồn tại của di tích suốt trong chiều dài của lịch sử từ thời Trần đến Nguyễn. Dưới đây là tên một số mẫu, loại hình di vật điển hình:

* Nhóm hiện vật thời Trần: 

- Hiện vật chất liệu đất nung: (mảnh vỡ)

+ Rồng: 01 đoạn phần đầu (thân mập trang trí vây cá chép) 

+ Tháp:  04 mảnh phần thân ( trang trí cánh sen cỡ nhỏ, có độ nung thấp)

+ Ngói mũi sen: 01 mảnh phần đuôi (loại đầu tròn, đầu mũi cao, vuốt nhọn ở đầu mũi. Hai bên cánh mũi lượn đều, xương thô, loại ngói này khá nhiều, độ nung thấp.)

+ Ngói mũi lá: 01 mảnh phần đầu, (có độ nung cao hơi vênh)

+ Lư hương: 03 mảnh phần miệng (đường diềm miệng phía ngoài trang trí cánh sen dủ và hoa chanh chấm triện, độ nung thấp) 

- Đồ gốm: 04 mảnh phần đáy (3 mảnh của thời Trần men trắng đục. 01 mảnh men xanh ngọc của thời Lý  )

- Đồ sành: 01 mảnh đáy (loại chum đáy dầy)

- Đồ kim loại đinh sắt: 03 chiếc (có tiết diện hình chữ nhật).